کشف تازه در یکی از استقرارگاه های پیش از تاریخ ایران - وبلاگ کوجی هامی

به گزارش وبلاگ کوجی هامی، نخستین فصل کاوش باستان شناسی در محوطۀ چِگِردک در جلگۀ چاه هاشم در شهرستان دلگان، به عنوان یکی از مهم­ترین مراکز استقراری پیش از تاریخ در بخش بلوچستان ایران به سرپرستی محمد حیدری و مرتضی گرگی درحال انجام است. محوطه چگردک در استان سیستان و بلوچستان سال 1386 در فهرست میراث ملی ثبت شده است.

محمد حیدری ـ سرپرست هیأت باستان شناسی محوطۀ چگردک ـ درباره موقعیت و اهمیت این محوطه گفت: این محوطه در جنوب شرقی هامون جازموریان قرار گرفته و فاصلۀ آن تا مرکز شهرستان دلگان و مرکز استان سیستان و بلوچستان به ­خط مستقیم به­ ترتیب حدود 50 و 350 کیلومتر است. محوطۀ چگردک متشکل است از یک تپۀ اصلی، دو گورستان A و B و کوره های پخت سفال که بر اساس شواهد موجود، سکونت در آن از نیمۀ هزارۀ چهارم تا اوایل هزارۀ دوم قبل از میلاد ادامه داشته است.

در گزارش باستان شناسانی که این محوطه را کاوش کرده اند، آمده است که چگردک در اوایل دهۀ 1380 به­ واسطه فعالیت حفاران غیرمجاز در حوزۀ فرهنگی جازموریان شناسایی شده است.

حیدری درباره کاوش های باستان شناسی که در این محوطه اجرا شده است، گفت: پس از حضور تیم باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان، فعالیت های ساماندهی و نجات بخشی به مدت حدود دو دهه در چگردک ادامه پیدا کرد که تا حدود زیادی روند کاوش ­های غیرمجاز را در محوطه کاهش داد.

باستان شناسان نیز نخستین فصل کاوش در گورستان B چگردک، را با اهداف نجات بخشی و ثبت و ضبط بخش های باقی ماندۀ گورستان و آگاهی از سنت های تدفین اواخر هزارۀ چهارم تا اوایل هزارۀ دوم قبل از میلاد و به منظور مطالعۀ شواهد تخصص گرایی، پیچیدگی و طبقات اجتماعی در سال 1402 آغاز کرده اند.

از دیگر اهداف این برنامۀ میدانی، آگاهی از نقش بخش های غربی درۀ بمپور در شبکۀ تولید و تجارت اشیاء سنگی در عصر مفرغ و همچنین ارزیابی تحولات منتج به تغییر مواد فرهنگی دوره ­های بمپور V و VI در این محوطه اعلام شده است.

مرتضی گرگی، دیگر سرپرست هیأت باستان شناسی این محوطه نیز درباره شواهد به دست آمده از این کاوش، گفت: بررسی نظام ­مند محدودۀ محوطه و مطالعۀ داده های مضطرب سطحی گورهای تخریب­ شده از طریق حفاران غیرمجاز، برای رسیدن اهداف تحقیق، راهگشا بود. بر اساس این شواهد می توان چگردک را به عنوان یکی از محوطه های مهم در شبکۀ تولید و تجارت ظروف کلریتی هزارۀ سوم قبل از میلاد (حدود 5000 سال پیش) مطرح نمود.

این باستان شناس اضافه کرد: شواهد گستردۀ کارگاه­ های تولید سفال در اطراف محوطه، یافته شدن ابزارهای کار و سنگ های نیمه­ کاره و وجود معادن سنگ مرمر و کلریت منطقه می تواند تا حدود زیادی به درک وجوه تخصص گرایی در بخش های شرقی حوضۀ جازموریان کمک کند.

گرگی اظهار کرد: یافته شدن مواد فرهنگی موسوم به بلخی و مروی در چگردک به شناخت بیشتر ماهیت بر هم کنش های فرهنگی با آسیای میانه، که شواهد آن پیش از این در گورستان خوراب درۀ بمپور شناسایی شده بود می تواند منجر شود.