دوای درد بحران کم آبی سدسازی متعدد و انتقال آب است؟ - وبلاگ کوجی هامی

به گزارش وبلاگ کوجی هامی، در روزهای اخیر با انتشار لایحه بودجه 1401 و تخصیص اعتبار به تعداد زیادی از طرح های ساخت سد و انتقال آب، این سوال مطرح می گردد که آیا صرف هزینه برای چنین طرح هایی منطقی است؟ یک عضو هیئت رییسه فدراسیون آب تاکید می نماید: در شرایط فعلی کشور، ساخت سدهای متعدد مشکل آبی کشور را حل نمی نماید.

رضا حاج کریم در گفت و گو با وبلاگ کوجی هامی با اشاره به شرایط اجرای طرح های زیست محیطی گفت: بر اساس آئین نامه ای که در سال 1395 مصوب شده است، شورای عالی حفاظت محیط زیست تمام طرح هایی که باید ارزیابی و پیوست زیست محیطی داشته باشند، را ذکر نموده است. در این آئین نامه به تفصیل تعیینات این پیوست نوشته و نوع مطالعات و ارزیابی ها به طور تعیین در این آئین نامه توضیح داده شده است. تمام طرح هایی که احتیاجمند موافقت نامه و اختصاص ردیف بودجه در سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان برنامه و بودجه هستند، باید این پیوست محیط زیستی را داشته باشند.

وی با اشاره به چهار دوره مدیریت آب در کشور ادامه داد: ما اگر مدیریت منابع آب کشور را به چهار دوره تقسیم کنیم، می توانیم دوره اول را به عنوان دوره پرآبی درنظر بگیریم. در این دوره هیچگونه مشکل و کمبودی وجود نداشت و مصارف نیز به طور دقیق کنترل نمی شدند. دوره دوم نیز دوره مدیریت عرضه بود و طرح هایی مانند حفر چاه های عمیق و سدسازی در این دوره اجرا شده است. دوره سوم دوره مدیریت تقاضاست. طرح هایی مانند طرح تعادل بخشی، کنتوردار کردن چاه های کشاورزی و سایر اقدامات مدیریت تقاضا در این دوره به اجرا در آمد.

حاج کریم ضمن تاکید بر چالش های آبی موجود در دوره چهارم مدیریت منابع آب در کشور اضافه کرد: دوره چهارم، دوره ای است که ما در آن قرار داریم و باید به اقتضای شرایط آن عمل کنیم. دوره چهارم که می توان نام آن را دوره بازتخصیص منابع آبی گذاشت، ما احتیاج داریم تا بر اساس شرایط حال حاضر کشور که افزایش مصارف، فقر آبی و نبود تعادل در حوضه های آبریز در آن دیده می گردد، بازتخصیص منابع آبی اجرا گردد. در مدل بازتخصیص، دیگر نمی توان منابع آبی مرکز کشور را در اختیار صنایع فولادی گذاشت. دیگر نمی توان مقادیر آبی را به شکل گذشته به بخش کشاورزی اختصاص داد. ما احتیاج داریم در این دوره، برآورد مجددی از مصارف صنعت و کشاورزی داشته باشیم.

وی با تاکید بر لزوم به روزرسانی اطلاعات و ارزیابی های زیست محیطی برای ساخت سدها گفت: مطالعاتی که اجرای پروژه های سدسازی بر آن ها راسخ بوده اند، مطالعاتی قدیمی و خارج از اعتبار هستند. دیگر نمی توانیم چنین سدهایی را بر اساس ارزیابی هایی که منقضی شده اند بسازیم و حتی نمی توانیم ساخت سدهای در حال ساخته شدن را ادامه دهیم. با لحاظ کردن همه این اطلاعات و مفروضات، می توان به این نتیجه رسید که ساخت این سدها نه تنها توجیه زیست محیطی ندارد، بلکه از نظر مدیریت منابع طبیعی نیز قابل توجیه نیستند.

حاج کریم با تاکید بر اینکه ساخت سدهای متعدد مشکل آب کشور را حل نمی نماید، اظهارکرد: در چنین فضایی که طرح های ما فاقد توجیه هستند، ساخت سدها نه تنها برای محیط زیست سودمند نیست بلکه مخرب نیز است علاوه بر آن مشکل مدیریت منابع آبی را نیز حل نمی نماید بعلاوه اجرای این پروژه ها حجم زیادی از منابع محدود دولتی را هم در این شرایط سخت به هدر می دهد.

وی با تاکید بر اهمیت توجه به حق آبه محیط زیستی گفت: وقت آن رسیده است که مطالعات سدهای ما به روز گردد. حتی سدهایی که در دست بهره برداری هستند احتیاجمند به روزرسانی مطالعات هستند. کاری که سازمان حفاظت محیط زیست باید انجام دهد، لحاظ کردن حق آبه های زیست محیطی در مطالعات سدهاست. در نظام فعلی مدیریت و بهره برداری منابع آب، توجه به حق آبه محیط زیست باید در اولویت قرار گیرد.

حاج کریم با اشاره به رعایت نشدن حق آبه محیط زیست در بعضی از سدهای کشور ادامه داد: برای مثال سد کرج حق بسیار ناچیزی برای اراضی پایین دست خود قائل است. آیا مدلی که برای تخصیص حق آبه محیط زیست در دهه های گذشته طراحی شده است، امروز نیز کارآمد است؟ آیا این اندازه حق آبه امروز برای محیط زیست کافی است و هنوز اعتبار دارد؟ این پرسش هایی است که ما به دلیل رشد مصرف و تهدید منابع آبی باید به آن ها پاسخ بدهیم.

وی در پاسخ به این پرسش وبلاگ کوجی هامی که چه طرح هایی می تواند جایگزین سدسازی و انتقال آب گردد، اظهارکرد: ما در حوزه بهینه سازی مصرف می توانیم طرح های زیادی اجرا کنیم. بازچرخانی چندباره آب یکی از این طرح هاست. این طرح هم اکنون در کشور ما تنها به صورت یکباره انجام می گردد. ما باید پساب بخش شهری را به صنعت ببریم و پساب صنعت را دوباره در صنعتی دیگر استفاده کنیم.

این عضو هیئت مدیره فدراسیون آب اضافه نمود: طرح های شیرین سازی آب در نوار جنوبی کشور می تواند یاری زیادی به مدیریت منابع آبی بکند. طرح های تعادل بخشی، هوشمندسازی مدیریت آب و تحویل حجمی آب به کشاورزان هم از طرح هایی است که اجرای آن ها به بهبود مصرف منابع آبی در کشور یاری می نماید.

حاج کریم در انتها ضمن تاکید بر لزوم توجه به آب پرت در کشور گفت: یکی از مهمترین مسائل، مدیریت منابع آب پرت است. با تحلیل و آنالیز اندازه آبی که به وسیله کانال ها از چهارمحال و بختیاری به اصفهان و یزد می رسد و مقایسه این عدد با اندازه آبی که در سیستم آب رسانی شهر اصفهان هدر می رود، می توان اندازه هدررفت آب در این فرایند را متوجه شد. تقریبا بخش عمده ای از دبی کانال های متعدد حوضه آبریز در جریان جابجایی هدر می رود. به جای سدسازی می توان با توجه به این نکات، جلوی چالش های مدیریت آب کشور را گرفت.