ارائه توضیحاتی درباره نتایج حفاظت و بازسازی مجسمه نادر شاه - وبلاگ کوجی هامی

به گزارش وبلاگ کوجی هامی، خبرگزاری مهر/ براساس آخرین گزارش و خبرهای بدست رسیده، ارائه توضیحاتی درباره نتایج حفاظت و بازسازی مجسمه نادر شاه صورت پذیرفت.

فتح الله احتیاجی، سرپرست گروه بازسازی مجسمه نادر شاه در پژوهشگاه میراث فرهنگی گزارشی را به مناسبت هفته پژوهش ارائه و درباره گذری بر نتایج حفاظت و بازسازی مجسمه صحبت کرد.

وی در این گزارش با تکذیب تکانهای 20 سانتی این مجسمه که چند سال پیش حرف آن بر سر زبانها افتاده بود، از دقت و هنرمندی بکار رفته در این مجسمه اطلاع داد و روند بازسازی آن را نیز تشریح کرد و گفت: این مجسمه روی سکویی به ارتفاع 17 متر واقع شده است که طراحی آن را مرحوم هوشنگ سیحون انجام داده و مرحوم ابوالحسن صدیقی نیز آن را اجرا نموده است. البته تا زمانی که پاکسازی نشده بود، اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی هم نمی دانست که مرحوم صدیقی آن را اجرا نموده است، چون نام مجسمه ساز در زیر آلاینده ها پنهان شده بود و ما نام او را در زمان پاکسازی پیدا کردیم. بعلاوه سال ساخت آن نیز معین شد.

احتیاجی گفت: مجسمه نادر شاه به عنوان یکی از یکی از فاخرترین مجسمه های شه ری دهه 30 در رم ایتالیا ساخته شد و در ارتفاعی 5 متری از پایین تا تبر نادر، با وزنی بیش از 14 تن واقع شده است.

احتیاجی با بیان اینکه این پروژه یکی از مهمترین پروژه های بازسازی مجسمه های روباز شهری است که توانسته با این فرم پژوهش کار را به پایان برساند، گفت: مجسمه نادر شاه بزرگترین مجسمه برنزی است که تا به امروز بازسازی شده است. از این جهت بسیار اهمیت دارد. حتی الان می توانیم این روند پژوهش را در جاهای دیگر و کشورهای دیگر نیز اجرا کنیم.

احتیاجی با اعلام اینکه سال 96 کارهای مطالعاتی این مجسمه انجام شد اما پس از تخصیص اعتبار درسال 1401 بازسازی آن به پایان رسید، گفت: مرحوم سیحون دقت زیادی در طراحی این مجسمه داشته است. ما این را زمانی که بازسازی و پاکسازی کردیم، متوجه شدیم، چون مجسمه طوری ساخته شده که بتواند از تنش باد جلوگیری کند و پایه آن را به صورت شیب دار درست نموده است. بخش بزرگ مجسمه تو خالی است و می توانست باد آن را خراب کند اما از سال 42 که نصب شده تا به امروز هیچ اتفاقی نیفتاد. علت آن هم به خاطر سکوی شیب دارش است.

وی پیرامون ارائه شرحاتی درباره نتایج حفاظت و بازسازی مجسمه نادر شاه اضافه نمود: در دوره ای مطرح شد که این مجسمه 20 سانت تکان خورده است. روند آزمایشگاهی رخ داد و دیدیم که هیج تکاین نخورده ولی این اتفاق موجب شد که کار بازسازی را انجام دهیم.

احتیاجی گفت: تنشی روی پشت اسب و لباس نادر وجود داشت که نگران نماینده بود. شاهد گذاشتیم و دیدیم دهانه ترک بازتر شده است و اگر مجسمه در این بخش ترک عمیق تری بر می داشت، بخشی از آن سقوط می کرد.

وی از روش های به کار برده شده در بازسازی اطلاع داد و گفت: ما تمام روند مطالعاتی را پیش بردیم حتی روی نمونه آلیاژها کار کردیم ولی نتایج کار چیزی دیگری شد. موقعی که سطح ترک را باز کردیم دیدیم ریخته گری که برای آن شده، ناخالصی زیادی داشته است و حفره زیادی داشت پس ترک را باز کردیم و جک گذاشتیم تا باد ترک را بیشتر نکند بعد از آن به محدوده ای که ترک داشت گرما برای جوشکاری دادیم و نتیجه مطلوب گرفته شد.

این بازسازیگر فرآیند جوشکاری ترک های تنشی مجسمه را شرح داد و گفت: این جوشکاری با لحیم سخت انجام شد. بعلاوه قرار بود قرار بود 5 متر از سطح آن را پتینه و بازسازی کنیم اما به کل مجسمه تعمیم داده شد. در سالهای مختلف این مجسمه پایش نشده بود بنابراین مجبور شدیم که کل مجسمه را دوباره بازسازی کنیم.

این عضو پژوهشکده حفاظت و بازسازی با بیان اینکه این مجسمه در سال 1338 ریخته گری شده و سال 1342 نصب شده است، گفت: ما مجسمه را نیز در سال 97 پاکسازی کردیم ولی از آب مقطر استفاده شد، چون آب آن منطقه به علت شرایط کلری بودن و نمک برای پاکسازی مجسمه مناسب نبود.

به گفته احتیاجی، سیحون محدوده مجسمه را با المان باغ ایرانی طراحی نموده بود اما بعداً مدیران به سلیقه خودشان درختهای دانه دار مثل کاج در آن محدوده کاشتند. فضله کلاغ و کبوترهایی که در این درختها هست موجب خوردگی مجسمه شده است. نویزر نصب کردند تا پرنده ها نزدیک آن نشوند ولی مثل اینکه آن نویزر بعد از مدتی خراب شد و ناکارآمد بود.

وی به جرم های سخت روی مجسمه اشاره نمود و گفت: نمیشد آنها را با شست و شوی معمولی از بین برد.

احتیاجی گفت: پای راست و کمر اسب آسیب خوردگی داشت دسترسی به فضای داخلی مجسمه نداشتیم. بنابراین آندوسکوپی کردیم تا ببینیم چطور میتوان آن را ترمیم کرد. چند سال پیش پسر مرحوم صدیقی پیشنهاد داده بود که مجسمه پایین بیاید باز گردد و یک بار بازسازی کامل کند ولی آن موقع مخالفت شد ما هم موافق نبودیم، چون اصالت اثر خدشه دار میشد. زمانی که این بخش از مجسمه را ساخته بودند، از هم جدا بوده است، کسی می توانسته از یک دریچه به داخل اسب برود و پیج های آن را پرچ کند و وقتی کارش تمام شد، از یک دریچه بیرون بیاد و کار را ببندد ولی ما کار پایش این بخش را با آندوسکوپی داخل شکم اسب انجام دادیم و احتیاجی به باز شدن مجسمه نبود.

این بازسازیگر از آسیب به بخشهایی از پرچم دست سربازها اشاره نمود و گفت: برای پرکردن آن از چسب فلز اپوکسی دو جزئی به همراه مش پلی استایرن استفاده شد.

وی اضافه نمود: در زیر پای مجسمه صخره برنزی داریم که آب انباری داخلش هست. زمانی که مجسمه نادر ساخته شده، مرحوم سیحون آینده نگری نموده بود که اگر آب در مجموعه برای آبیاری درختان نبود، از این آب انبار استفاده گردد. ولی بعدها آن را بستند و سطح پایه را ایزوگام کردند! این ایزوگام کار درستی نبوده است از اینجا آب به پای اسب نفوذ نموده و آسیب زده است!

احتیاجی بیان نمود: بعد از اینکه بازسازی مجسمه انجام شد، بعد از سه ماه دیدیم که فضله پرندگان روی بدن اسب نشسته است این به علت کاشت درختان دانه دار است که پرندگان را به سمت مجسمه نزدیک می نماید و موجب می گردد این فضله ها روی آن بریزد. ما نامه زدیم که فکری به حال آن نمایند باید درخت بدون آسیب زدن، جا به جا گردد و به مجسمه نویزر وصل نمایند تا پرندگان اطراف آن نروند. همانطور که اکنون کاشی های حرم مطهر به علت نصب نویزر در امان هستند.

احتیاجی گفت: این اثر جزو آثاری است که نباید بازسازی آن رها گردد. یک بار دیگر باید این مجسمه اسکن لیزر گردد و مطالعات ادامه پیدا کند. باید بدانیم که تنش های مختلفی به آن وارد شده است یا نه. بعلاوه دسترسی به آن امکان پذیر نیست باید نردبان دائمی تعبیه گردد.

وی اضافه نمود: باید سالانه کارهای حفاظتی از جمله پاکسازی سطحی باید انجام گردد. این مجسمه هم به پاکسازی احتیاج دارد. البته آب آن منطقه کلرید است و با آن آب نمیتوان پاکسازی کرد.

وی درخواست کرد که آنالیز مجدد خوردگی بخش داخلی پای اسب، طراحی اجرای سازه نگهدارنده زیر اسب جهت جلوگیری از فرسایش دینامیکی و استاتیکی، تجدید پوشش نهایی هر 5 سال یکبار به طور متناوب صورت گیرد.